Türkiye'de Basın ve Yayına Sansür ile Yapay Zekâ Yasakları…
Analitik Bir Değerlendirme
Basın Özgürlüğü, Bilgi Erişimi ve Otoriterleşme Eğilimleri Üzerine Yapısal Analiz
Konunun Tanımı ve Önemi
Türkiye’de basına ve yayına uygulanan sansür, yalnızca bir ifade özgürlüğü meselesi olmanın ötesinde, toplumun bilgiye erişimi ve demokratik normların işleyişi açısından kritik bir öneme sahiptir. Son yıllarda, özellikle dijitalleşme ve yapay zekâ tabanlı bilgi sağlayıcıların yaygınlaşmasıyla birlikte, sansürün kapsamı ve yöntemleri de değişime uğramıştır. Ben bu analizimde, sansürün ve bilgi yasaklarının temel nedenleri, güncel uygulamalar, yapay zekâ platformlarının yasaklanma gerekçeleri ve Türkiye'nin bu süreçteki yönelimi eleştirel ve yapısal bir bakış açısıyla ele alınacağım.
Basına ve Yayına Sansür: Tarihsel ve Güncel Sebepler
Evet,
Türkiye’de sansür uygulamalarının kökeni, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanır. Tarihsel olarak, devletin güvenliği, kamu düzeninin korunması ve milli birlik gerekçeleriyle basın üzerinde çeşitli kısıtlamalar getirilmiştir. Günümüzde ise, özellikle terörle mücadele, toplumsal huzurun sağlanması ve ‘milli değerlerin’ korunması gibi gerekçeler öne çıkmaktadır. Ancak bu gerekçeler, çoğu zaman eleştirel seslerin bastırılması ve kamuoyunun alternatif bilgilere ulaşmasının engellenmesi için kullanılmaktadır.
Baskın Sebepler: Siyasi ve Toplumsal Dinamikler
Sansürün arka planında temel olarak siyasi iktidarın kendi otoritesini sürdürme isteği yer alır. Medyanın bağımsız ve eleştirel bir işlev üstlenmesi, iktidarın toplum üzerindeki hegemonik kontrolünü tehdit edebileceğinden, sansür ve otosansür uygulamaları yaygınlaşır. Ayrıca, toplumsal kutuplaşma ve siyasi gerilimlerin yoğun olduğu dönemlerde, bilgi akışının sınırlandırılması iktidar açısından bir yönetim stratejisi olarak kullanılır. Toplumun belli kesimlerinin hassasiyetleri de zaman zaman sansürün gerekçesi olarak gösterilse de, asıl amaç genellikle muhalif seslerin susturulmasıdır.
Yapay Zeka ve Bilgi Sağlayıcıların Yasaklanması: Gerekçeler ve Sonuçlar
Son yıllarda, Microsoft gibi global teknoloji şirketlerinin yapay zekâ tabanlı bilgi sağlayıcılarının Türkiye’de yasaklanması ya da erişimlerinin kısıtlanması, yeni bir sansür dalgasının göstergesi olmuştur. Bu yasaklamaların resmi gerekçeleri arasında, veri güvenliği, ulusal çıkarların korunması, dezenformasyonla mücadele ve toplumsal düzenin sağlanması gibi argümanlar öne çıkar. Ancak, bu platformların geniş bilgi havuzu ve bağımsız içerik üretim kapasitesi, iktidarın kontrol edemediği alternatif bilgi kanalları yaratması nedeniyle, siyasi otorite açısından bir tehdit olarak algılanmaktadır. Sonuçta, bilgiye erişimin sınırlandırılması, toplumun eleştirel düşünme kapasitesini zayıflatmakta ve demokratik katılımı engellemektedir.
Türkiye'nin Yönelimi: Otoriterleşme ve Gelecek Perspektifi
Türkiye’de sansür ve yasaklama uygulamaları, genel olarak otoriterleşme eğiliminin bir yansımasıdır. İfade ve basın özgürlüğünün daraltılması, bilgiye erişimin engellenmesi ve dijital platformların kontrol altına alınması, iktidarın toplumsal denetimini artırmaya yönelik stratejik adımlar olarak yorumlanabilir. Bu süreçte, uluslararası normlardan ve demokratik standartlardan uzaklaşılması, Türkiye’nin küresel ölçekte ifade özgürlüğü sıralamalarında gerilemesine yol açmaktadır. Önümüzdeki dönemde, toplumsal talep ve uluslararası baskıların artmasıyla birlikte, sansür uygulamalarının kapsamı ve şekli yeniden tartışmaya açılabilir.
Bu kapsamda Genel Değerlendirme ve Önerilerim.
Türkiye’de sansürün köklü nedenleri ve güncel uygulamaları, demokratik değerlerle çelişen bir tablo ortaya koymaktadır. Bilgiye erişimin özgürleşmesi, toplumsal ilerlemenin ve sağlıklı bir kamuoyunun oluşmasının ön koşuludur. Bu nedenle, sansürün kaldırılması ve yapay zekâ tabanlı bilgi sağlayıcıların özgürce hizmet sunabilmesi için şeffaf, çoğulcu ve demokratik mekanizmaların güçlendirilmesi gerekmektedir. Toplumun farklı kesimleriyle sürekli diyalog, hukukun üstünlüğü ve evrensel insan hakları ilkelerine dayalı bir yaklaşım, Türkiye’nin gelecekte ifade özgürlüğü bakımından daha açık ve özgür bir ülke olmasının yolunu açacaktır.
Türkiye’de Sansür, Yapay Zekâ ve Analitik Düşünmenin Rolü
Doğu ve Batı Perspektifinden Bilgiye Erişim
Türkiye’de sansür uygulamalarının kökeni ve günümüzdeki yansımaları, yalnızca yerel dinamiklerle değil, küresel teknoloji ve bilgi sağlayıcılarının etkisiyle de şekillenmektedir. Özellikle Batı ve Doğu toplumları arasındaki kültürel ve teknolojik farklılıklar, yapay zekâ tabanlı bilgi platformlarının tarafsızlığı ve güvenilirliği konusunda yeni tartışmalar doğurmuştur.
Analitik Düşünme ve Eleştirel Yaklaşımın Önemi
Bir konuyu analiz ederken, analitik düşünme yeteneği temel bir gerekliliktir. Özellikle yapay zekâdan alınan bilgilerde, kullanıcıların bu yardımları eleştirel bir süzgeçten geçirmesi ve kendi bilgi birikimiyle harmanlaması önem taşır. Yapay zekâ sistemlerinin çoğu, üretildikleri toplumun değer yargılarını ve kodlarını yansıttığından, tamamen tarafsız bilgi sunmaları beklenmemelidir. Bu nedenle, alınan bilgilerin sorgulanması ve gerektiğinde düzeltilmesi, sağlıklı bir bilgi akışının ön koşuludur.
Yapay Zekâ Ürünlerinin Taraflılığı ve Propaganda Riski
Batı veya Doğu kökenli yapay zekâ ürünleri, öncelikle kendi toplumlarının ve müttefiklerinin çıkarlarını gözeten kodlar ve algoritmalarla geliştirilmiştir. Bu ürünler, öğrenme süreçlerinde verilen veriler ve kodlar çerçevesinde bilgi üretir, dolayısıyla kullanıcıya sunulan içerikler her zaman evrensel bir tarafsızlık taşımaz. Bu gerçeklik, yapay zekâdan alınan bilgilerin sorgulanmasını ve kullanıcıların kendi analizleriyle desteklemesini gerektirir.
Sansür ve Yapısal Engellemelerin Sınırları
Yapay zekâ tabanlı bilgi platformlarının sansürlenmesi veya erişimlerinin yasal yollarla engellenmesi, toplumun bilgiye erişimini tamamen kısıtlayamaz. Böyle bir yaklaşım, hem bireyleri hem de toplumu yanıltmak dışında bir işe yaramaz. Gerçek bilgiye ulaşmanın yolu, şeffaf ve çoğulcu mekanizmaların güçlendirilmesinden geçer; aksi takdirde kara propaganda ve manipülasyon haberlerinin yayılması kolaylaşır.
Sonuç ve Öneriler: Tarafsızlık, Eleştirellik ve Şeffaflık
Türkiye’de sansür uygulamaları ve yapay zekâ tabanlı bilgi sağlayıcılarının kısıtlanması, demokratik değerlerle çelişen bir tablo ortaya koymaktadır. Bilgiye erişimin özgürleşmesi ve analitik düşünme kültürünün yaygınlaştırılması, toplumsal ilerlemenin temel taşlarındandır. Bu nedenle, kullanıcıların eleştirel yaklaşımı güçlendirilerek ve dijital okuryazarlığı artırılarak, hem yapay zekâdan alınan bilgilerin doğruluğu sağlanabilir hem de demokratik bir kamuoyunun oluşmasına katkı sunulabilir.
Saygılar
Cessur Demirali GÜRSU
